Financiën bij scheiding
Of je nu samenwoont, een geregistreerd partnerschap hebt of getrouwd bent, de financiële zaken zullen tot op een bepaalde hoogte met elkaar verweven zijn. Denk bij een relatie aan een gezamenlijke woning, gezamenlijke spaarrekeningen en inboedel die je samen hebt gekocht. Bij een huwelijk of geregistreerd partnerschap kan het zijn dat er sprake is van een algehele gemeenschap van goederen of een beperkte gemeenschap van goederen. Ook kan het zijn dat er huwelijkse voorwaarden/partnerschapsvoorwaarden zijn opgesteld met bijvoorbeeld een verrekenbeding. De financiële verwevenheid zal bij een scheiding afgewikkeld moeten worden zodat je financieel niet langer met elkaar verbonden bent.
Algehele gemeenschap van goederen
Vóór 1 januari 2018 trouwde je automatisch in algemene gemeenschap van goederen. Hierdoor werden al je bestaande en toekomstige bezittingen en schulden van jullie samen. Ook erfenissen en schenkingen vallen in deze gemeenschap, tenzij er in het testament of de schenkingsakte een uitsluitingsclausule is opgenomen.
Beperkte gemeenschap van goederen
Per 1 januari 2018 geldt automatisch een beperkte gemeenschap van goederen. Automatisch in die zin dat wanneer je geen huwelijkse voorwaarden opstelt de beperkte gemeenschap van goederen binnen het huwelijk/geregistreerd partnerschap van toepassing is.
In de beperkte gemeenschap van goederen vallen alle bezittingen en schulden die vóór het huwelijk/geregistreerd partnerschap al gemeenschappelijk waren en alle bezittingen en schulden die jullie samen tijdens het huwelijk/geregistreerd partnerschap krijgen. De bezittingen en schulden die vóór het huwelijk niet gemeenschappelijk waren vallen derhalve niet binnen de gemeenschap.
Erfenissen en schenkingen vóór en tijdens het huwelijk/geregistreerd partnerschap vallen ook buiten de wettelijke gemeenschap van goederen.
Huwelijkse voorwaarden / partnerschapsvoorwaarden
In de huwelijkse voorwaarden/partnerschapsvoorwaarden maak je afspraken over de verdeling van bezittingen en schulden.
Huwelijkse voorwaarden / partnerschapsvoorwaarden worden bij de notaris opgesteld vlak voor het sluiten van het huwelijk/geregistreerd partnerschap of tijdens het huwelijk/geregistreerd partnerschap.
Van algehele gemeenschap van goederen tot koude uitsluiting
In de huwelijkse voorwaarden/partnerschapsvoorwaarden maak je afspraken over welke bezittingen en schulden gemeenschappelijk worden en welke privé zijn. Het is mogelijk om een algehele gemeenschap van goederen vast te leggen of juist een koude uitsluiting (ieder behoudt eigen bezittingen/schulden en je draagt alleen naar rato van inkomen bij aan de kosten van huishouding).
Finaal en periodiek verrekenbeding
Vaak wordt er in de huwelijkse voorwaarden/partnerschapsvoorwaarden een verrekenbeding opgenomen. Dit kan een periodiek of finaal verrekenbeding zijn. In een periodiek verrekenbeding leg je vast dat je na iedere periode, dat is meestal een jaar, het overgespaarde inkomen gaat verrekenen. Het overgespaarde inkomen is het inkomen dat overblijft nadat de kosten van huishouding zijn betaald. In een finaal verrekenbeding leg je vast hoe je de bezittingen en schulden bij het beëindigen van de relatie verdeelt.
Verdeling van gemeenschappen
Bij aanvang van een scheiding zal eerst een inventarisatie gemaakt worden van de omvang van de gemeenschap; ofwel wat is gezamenlijk en wat is privé. Vervolgens wordt bekeken hoe de gemeenschap verdeeld gaat worden.
De gemeenschap kan bestaan uit de volgende bestanddelen:
de inboedel;
auto's en andere voertuigen;
bank- en spaarrekeningen;
spaarpolissen;
schulden;
eenmanszaak of VOF;
aandelen in een BV.
Schulden
Dit onderwerp verdient aparte aandacht omdat dit een ingewikkelde materie kan zijn.
Als het gaat om schulden dient er een onderscheid gemaakt te worden tussen aansprakelijkheid, draagplicht en verhaal. Degene die de schuld is aangegaan is aansprakelijk voor een schuld; diegene kan door de schuldeiser worden aangesproken tot het aflossen van de schuld. De draagplicht is iets tussen jullie onderling; wie draagt welk deel van de schuld. Hier staat de schuldeiser helemaal buiten. Verhaal geeft aan op wiens vermogen de schuldeiser mag verhalen.
Aansprakelijkheid
In het geval van een gemeenschap van goederen is de echtgenoot die de schuld in zijn eentje is aangegaan (tijdens het huwelijk of geregistreerd partnerschap) alleen die echtgenoot aansprakelijk, ook al betreft het een gemeenschapsschuld. Voor schulden die echtgenoten samen zijn aangegaan, of schulden in verband met de kosten van de huishouding, zijn beide echtgenoten aansprakelijk. Denk hierbij aan kosten voor de aanschaf van de inboedel, kosten van gas/water/licht, bezoeken aan de tandarts maar ook de aanschaf van een auto of een fiets.
Bij een scheiding verandert er echter iets. Zodra het verzoek tot echtscheiding/ontbinding geregistreerd partnerschap wordt ingediend word je allebei automatisch volledig aansprakelijk voor alle schulden. Dus ook voor schulden die je ex-partner tijdens het huwelijk/geregistreerd partnerschap is aangegaan. Het gevolg is dat de schuldeiser beide ex-partners aansprakelijk kan stellen voor de schuld.
Mocht je samen huwelijkse voorwaarden of partnerschapsvoorwaarden met koude uitsluiting hebben afgesloten dan is iedere gemeenschap uitgesloten. Je hebt geen gemeenschappelijke bezittingen en dus ook geen gemeenschappelijke schulden. Degene die de privéschuld is aangegaan is en blijft aansprakelijk voor die schuld. Wel kan het natuurlijk zijn dat jullie samen een schuld aan zijn gegaan. Jullie lenen bijvoorbeeld geld bij een vriend en tekenen samen de geldleningsovereenkomst. Voor deze schuld zijn en blijven jullie allebei hoofdelijk aansprakelijk. Voorts geldt dat jullie allebei voor het geheel aansprakelijk zijn als het gaat om schulden die aangegaan zijn voor de gewone gang van de huishouding.
Draagplicht
Wanneer je in gemeenschap van goederen bent getrouwd (of een geregistreerd partnerschap bent aangegaan) dan geldt als uitgangspunt dat je de gemeenschapsschuld ieder voor de helft draagt. Bij de scheiding kan je een andere onderlinge verhouding overeenkomen. De schuldeiser heeft echter geen boodschap aan deze onderlinge verhouding; het ontslaat je niet uit de aansprakelijkheid jegens de schuldeiser.
Verhaalsmogelijkheden
Bij een gemeenschap van goederen mag de schuldeiser zich op het gehele gemeenschapsvermogen, als ook op het privévermogen van de aansprakelijke echtgenoot verhalen. Wanneer een schuldeiser van een gemeenschappelijke schuld zich verhaalt op privévermogen, dan mag de aansprakelijke echtgenoot gemeenschapsgoederen aanwijzen die voldoende verhaal bieden. De schuldeiser moet deze dan eerst uitwinnen.
Als het gaat om een privéschuld mag de schuldeiser zich verhalen op zowel het gemeenschappelijk vermogen als het privévermogen van de aansprakelijke echtgenoot. Hierbij geldt dat de niet-aansprakelijke echtgenoot het recht heeft op privébezittingen van de aansprakelijke echtgenoot aan te wijzen die voldoende verhaal bieden. Als deze privébezittingen onvoldoende verhaal bieden mag enkel de helft van het gemeenschappelijke vermogen, zijnde het aandeel van de aansprakelijke echtgenoot in de gemeenschap, worden uitgewonnen.
Verhaalsmogelijkheden na scheiding
Na de scheiding word je bij een gemeenschap van goederen aansprakelijk voor alle schulden van de gemeenschap, dus ook de schulden die je ex-partner is aangegaan. Wanneer de gemeenschap van goederen eenmaal is verdeeld mogen de schuldeisers van je ex-partner zich echter alleen verhalen op datgene wat je uit de verdeling hebt gekregen. In onderlinge verhouding blijf je echter wel voor de helft draagplichtig ten opzichte van je ex-partner, tenzij anders afgesproken of dit zeer onredelijk zou zijn.
Moment beëindigen gemeenschap van goederen: peildatum
De gemeenschap van goederen eindigt door indiening van het verzoek tot echtscheiding / ontbinding van het geregistreerd partnerschap. De huwelijksgemeenschap is hiermee ontbonden. Deze datum wordt ook wel peildatum genoemd. De peildatum is de datum waarop de omvang van de gemeenschap van goederen wordt vastgesteld. Na de ontbinding van de gemeenschap ben je niet langer aansprakelijk voor schulden die vanaf dat moment door de ander worden aangegaan. Ook heb je geen recht meer op bezittingen en vermogen dat na de ontbindingsdatum aan één van de partijen toekomt.
In het convenant is het mogelijk om een andere peildatum af te spreken.
Gelijke verdeling
Onderaan de streep is het belangrijk dat alle bezittingen en schulden gelijkelijk verdeeld zijn. Als er sprake is van een onevenredige verdeling dan leidt dit tot een overbedeling van de één ten opzicht van de ander. Deze overbedeling kan door de fiscus gezien worden als een schenking waarover schenkingsbelasting afgedragen moet worden.
Fiscaal
Een scheiding heeft fiscale gevolgen. Om te voorkomen dat je achteraf voor verrassingen komt te staan is het belangrijk om deze gevolgen goed te onderzoeken en mee te nemen in de afwikkeling van de scheiding.
Fiscaal partnerschap
Als je fiscaal partners bent dan doe je samen aangifte Inkomstenbelasting. Je mag inkomsten en aftrekposten verdelen, hetwelk van invloed zijn op de belasting en premie die je betaalt of terugkrijgt.
Je bent fiscaal partner wanneer je getrouwd bent, een geregistreerd partnerschap hebt afgesloten of je woont samen met elkaar en voldoet aan de eisen voor fiscaal partnerschap van de Belastingdienst (je hebt bijvoorbeeld samen een kind).
Het fiscaal partnerschap eindigt in het geval van de samenwoners op het moment dat je niet meer samen op hetzelfde adres ingeschreven staat bij de gemeente.
Bij een huwelijk of geregistreerd partnerschap (dat via de rechter ontbonden moet worden) geldt dat het fiscaal partnerschap eindigt op het moment dat je aan 2 voorwaarden voldoet:
het verzoek tot echtscheiding of ontbinding van het geregistreerd partnerschap is ingediend bij de rechtbank;
en je staat niet meer samen op hetzelfde adres ingeschreven bij de gemeente.
Als het gaat om een geregistreerd partnerschap dat buiten de rechtbank om ontbonden kan worden (zie pagina ontbinding geregistreerd partnerschap) gelden de volgende 2 voorwaarden:
je staat niet meer ingeschreven op hetzelfde adres bij de gemeente;
de overeenkomst tot beëindiging is door jullie samen ondertekend.
In het jaar van de scheiding kan je ervoor kiezen om het hele jaar fiscaal partners te zijn. In dat geval doe je samen over dat jaar aangifte Inkomstenbelasting.
Fiscaal aftrekbare kosten
Sommige kosten rondom de scheiding zijn fiscaal aftrekbaar van de belasting.
Niet aftrekbare kosten:
kosten voor de inschakeling van een mediator, advocaat of notaris voor advies/rechtshulp;
griffierechten (kosten rechtbank);
betaalde kinderalimentatie.
Wel aftrekbare kosten:
de kosten die te maken hebben met de koopwoning, zoals notariskosten voor de hypotheekakte, taxatiekosten, kosten voor een boeterente en de advies- en bemiddelingskosten voor het deels overnemen van de woning en/of het oversluiten van de woning;
betaalde partneralimentatie (vastgelegd in een convenant of vaststellingsovereenkomst);
kosten die je hebt gemaakt om partneralimentatie te krijgen, te verhogen of behouden.
Bij dit laatste gaat het om proceskosten, reiskosten, incassokosten en/of advocaat- of mediatorkosten die je moet maken om partneralimentatie te verkrijgen, te verhogen of te behouden. De factuur dient dus duidelijk te maken welk deel van de kosten hierop betrekking heeft.
Fiscale aftrekbaarheid scheidingskosten voor ondernemers
De Belastingdienst ziet een scheiding als een privéaangelegenheid waardoor de scheidingskosten in beginsel zakelijk niet aftrekbaar zijn. Dit kan anders zijn wanneer er in de scheiding een onderneming betrokken is. Stel je hebt samen een onderneming, dan is er een zakelijk belang dat door de echtscheiding de continuïteit van de onderneming niet in gevaar komt.
Welke exacte scheidingskosten zakelijk aftrekbaar zijn is niet altijd even duidelijk, raadpleeg derhalve altijd je accountant voor meer advies over dit onderwerp.
Toeslagen
De (hoogte van de) toeslagen wijzigen in veel gevallen bij een scheiding. Daarbij kan het zijn dat er recht bestaat op meer toeslag of andere toeslagen, bijvoorbeeld huurtoeslag. Alleenstaande ouders hebben bovendien recht op een alleenstaande ouderkop. Dit is een toeslag bovenop het kindgebonden budget. Het kindgebonden budget heeft invloed op de berekening van kinderalimentatie.
Wil je weten voor welke toeslagen en welk bedrag aan toeslagen je in aanmerking komt? Op de website van de Belastingdienst kan je een proefberekening van de toeslagen maken.